ပြန်လည်ကုစား၊ ပေးလျော်ခြင်းနှင့်ကုထုံးများ နှင့်ပါတ်သက်သည့် အခြေခံစည်းမျဉ်းများ (Basic Principles on Remedy and Reparation)

ကုစားမှု ရပိုင်ခွင့် အခွင့်အရေးအတွက် အခြေခံမူများနှင့် ဆိုးရွားပြင်းထန်သော လူ့အခွင့်အရေးချိုးဖောက်မှုများ ကျူးလွန်ခံရသူများအတွက် ပြန်လည်ကုစားမှုအစီအစဉ်များနှင့် နိုင်ငံတကာလူသားချင်းစာနာမှု ဥပဒေ

နိုင်ငံတကာ လူ့အခွင့်အရေး ဥပဒေနှင့် နိုင်ငံတကာလူသားချင်းစာနာမှု ဥပဒေများအား လေးစားခြင်း၊ လေးစားလိုက်နာရန် အာမခံခြင်းနှင့် ကျင့်သုံးအကောင်အထည်ဖော်ဆောင်ရွက်ရန် တာဝန်ဝတ္တရား

 ဤတာဝန်ဝတ္တရားများအား နိုင်ငံတကာ စာချုပ်များ၊ နိုင်ငံတကာ ဓလေ့ထုံးတမ်းဥပဒေများနှင့် ပြည်တွင်းဥပဒေများတွင် ဖော်ပြထားသည်။ ဤဝတ္တရားများတွင် အခြားအရာများနှင့် အတူ အောက်ပါတာဝန်များပါဝင်သည်။

(က) ဥပဒေပြုရေးအာဏာ၊ အုပ်ချုပ်ရေးအာဏာနှင့် အခြားအစီအမံများ အသုံးပြု၍ ချိုးဖောက်မှုများအား တားဆီးရန် တာဝန်ရှိသည်။

(ခ) ချိုးဖောက်မှုများအား ထိထိရောက်ရောက်၊ မြန်မြန်ဆန်ဆန်၊ စေ့စပ်သေချာစွာနှင့် သမာသမတ်ကျစွာ စုံစမ်းစစ်ဆေးရန်နှင့် သင့်လျော်သည့်နေရာတွင် စွပ်စွဲခံရသူများအား အရေးယူရန် တာဝန်ရှိသည်။

(ဂ) ချိုးဖောက်မှုများနှင့်ပတ်သက်ပြီး တာဝန်ရှိသည့်ပုဂ္ဂိုလ်သည် မည်သူပင်ဖြစ်စေကာမူ ကျူးလွန်ခံရသူများအနေဖြင့် တရားမျှတမှုကို လက်လှမ်းမှီရေးအတွက် တန်းတူနှင့် ထိရောက်စွာ ဆောင်ရွက်ပေးရန် တာဝန်ရှိသည်။

(ဃ) ပြန်လည်ကုစားမှုများ အပါအဝင် ကျူးလွန်ခံရသူများအား ထိရောက်သည့် ကုစားရေး လုပ်ငန်းများ ဆောင်ရွက်ပေးရန် တာဝန်ရှိသည်။

တရားမျှတမှုကို လက်လှမ်းမှီရရှိခြင်း ကုထုံး

နိုင်ငံတကာ လူ့အခွင့်အရေး ဥပဒေအား ဆိုးရွားစွာ ချိုးဖောက်ခံရသူ သို့မဟုတ် နိုင်ငံတကာ လူသားချင်း စာနာထောက်ထားမှု ဥပဒေအား ပြင်းထန်စွာ ချိုးဖောက်ခံရသူသည် နိုင်ငံတကာဥပဒေအရ ပေးအပ်ထားသည့်အတိုင်း ထိရောက်သော တရားစီရင်ရေးကုထုံးအား တန်းတူရရှိရမည်ဖြစ်သည်။ ကျူးလွန်ခံရသူအတွက် ရရှိနိုင်သည့် အခြားကုထုံးများတွင် အုပ်ချုပ်ရေးနှင့် အခြား သက်ဆိုင်ရာအဖွဲ့များအပြင် ပြည်တွင်းဥပဒေနှင့်အညီဆောင်ရွက်သော ယန္တရားများနှင့် တရားစွဲဆိုမှု လုပ်ငန်းစဉ်များအား လက်လှမ်းမှီရေးလည်း ပါဝင်သည်။ တရားမျှတမှုနှင့် မျှတ၍ သမာသမတ်ကျသော တရားရေး လုပ်ငန်းစဉ်များကို လက်လှမ်းမှီရေးအား  အာမခံနိုင်ရန်အတွက် နိုင်ငံတကာဥပဒေအရ ပေါ်ပေါက်လာသော တာဝန်ဝတ္တရားများကို ပြည်တွင်းဥပဒေများတွင် ထင်ဟပ်စေရမည်။ အချုပ်အားဖြင့် ဆိုရသော် နိုင်ငံများသည်

(၁) နိုင်ငံတကာ လူ့အခွင့်အရေး ဥပဒေနှင့် နိုင်ငံတကာ လူသားချင်းစာနာထောက်ထားမှု ဥပဒေ ချိုးဖောက်မှုများအတွက် ရရှိနိုင်သော ကုထုံးများ အားလုံးနှင့်ပတ်သက်သည့် သတင်းအချက်အလက်များအား ဖြန့်ဝေပေးရမည်။

(၂) ကျူးလွန်ခံရသူများအတွက် အဆင်မပြေမှုများကို အနည်းဆုံးဖြစ်အောင်ဆောင်ရွက်ခြင်း၊ ကျူးလွန်ခံရသူများ၏ ကိုယ်ရေးကိုယ်တာလုံခြုံလွတ်လပ်မှုများအား တရားမဝင် နှောက်ယှက်ခြင်းအား တားဆီးပေးခြင်း၊ တရားစီရင်ရေး၊ အုပ်ချုပ်ရေး သို့မဟုတ် အခြားတရားရေး လုပ်ငန်းများ မစတင်မှီ၊ စတင်နေချိန်နှင့် လုပ်ငန်းစဉ်များ ပြီးဆုံးပြီးနောက်တွင်လည်း ကျူးလွန်ခံရသူများ၊ သူတို့၏ ကိုယ်စားလှယ်များ၊ မိသားစုများနှင့် မျက်မြင်သက်သေများအား ခြိမ်းခြောက်ခြင်းနှင့် လက်စားချေခြင်းတို့မှ အကာအကွယ်ပေးပြီး သူတို့၏ လုံခြုံရေးအား အာမခံပေးရမည်။

(၃) တရားမျှတမှုရရှိရန် ကြိုးပမ်းနေသော ကျူးလွန်ခံရသူများအတွက် သင့်တော်သည့် အကူအညီများ ပံ့ပိုးပေးရမည်။

(၄) ကျူးလွန်ခံရသူများသည် သူတို့၏ ကုစားမှုအခွင့်အရေးအား ကျင့်သုံးနိုင်ရေး အာမခံရန်အတွက် သင့်လျှော်သော ဥပဒေဆိုင်ရာနှင့်သံတမန်ရေးရာဆိုင်ရာ နည်းလမ်းများ အားလုံးရရှိအောင် ဆောင်ရွက်ပေးရမည်။

နိုင်ငံတကာ လူ့အခွင့်အရေးဥပဒေနှင့် နိုင်ငံတကာလူသားချင်း စာနာထောက်ထားမှု ဥပဒေများအား ချိုးဖောက်မှုများအတွက် လုံလောက်ပြီး ထိရောက်၊ မြန်ဆန်သောကုစားမှုသည် ကျူးလွန်ခံရသူများအတွက် အသုံးဝင်သည့် သင့်လျော်သော နိုင်ငံတကာလုပ်ငန်းစဉ် အားလုံးကို လက်လှမ်းမှီနိုင်ရန်အတွက် ခွင့်ပြုပေးရမည်။ ထို့ပြင် နိုင်ငံတကာကုထုံးများအား လက်လှမ်းမှီသည့်အတွက်ကြောင့် ရရှိခံစားနိုင်ခွင့်ရှိသည့် ပြည်တွင်းကုထုံးအားလည်း ပိတ်ပင်ခြင်း မပြုသင့်ပါ။ တရားမျှတမှုအတွက် တစ်ဦးချင်း လက်လှမ်းမီရေးအပြင် နိုင်ငံများအနေဖြင့် ကျူးလွန်ခံရသူ အုပ်စုများအတွက် ထိုက်သင့်သည့် ပြန်လည်ကုစားမှုများ ရရှိစေရန် လုပ်ထုံးနည်းနာများအား ပိုမိုတိုးတက်ကောင်းမွန်အောင် ကြိုးပမ်းသင့်သည်။ 

ထိခိုက်နစ်နာမှုများအတွက် ပြန်လည်ကုစားမှုများ

နိုင်ငံတကာ လူ့အခွင့်အရေး (သို့) လူသားချင်း စာနာထောက်ထားမှု ဥပဒေချိုးဖောက်မှုများအား ကုစားအရေးယူ ဆောင်ရွက်ပေးခြင်းအားဖြင့် ပြည့်စုံ၊ မြန်ဆန်သည့် ပြန်လည်ကုစားမှု လုပ်ငန်းစဉ်များသည် တရားမျှတမှုကို မြှင့်တင်ပေးပါသည်။ ပြန်လည်ကုစားရေး လုပ်ငန်းများသည် ချိုးဖောက်မှုများ၊ ထိခိုက်နာကျင်မှုများ၏ လေးနက်မှုအရွယ်အစားပေါ်မူတည်ပြီး ထပ်တူညီမျှအောင် ဆောင်ရွက်သင့်သည်။ ပြည်တွင်းဥပဒေများ၊ နိုင်ငံတကာ ဥပဒေဆိုင်ရာ ဝတ္တရားများနှင့်အညီ နိုင်ငံတစ်နိုင်ငံသည် ၎င်း၏ လွှဲမှားသည့် လုပ်ရပ်များ သို့မဟုတ် ထိန်ချန်ပျက်ကွက်ခဲ့မှုများအတွက် ပြန်လည်ကုစားပေးလျော်ရမည်။ 

ပြန်လည်ကုစားမှု ပေးအပ်ရန် တာဝန်ရှိသည့် ပုဂ္ဂိုလ်အား တွေ့ရှိခဲ့လျင် သူသည် ကျူးလွန်ခံရသူများအား ကုစားပေးလျော်ရမည် (သို့) အစိုးရမှ ပြန်လည်ကုစားပေးလျော်ပြီးပါက အစိုးရအား လျော်ကြေးပြန်ပေးရမည်။ အကယ်၍ ထိခိုက်နစ်နာမှုများအတွက် တာဝန်ရှိသူများသည် သူတို့၏ ဝတ္တရားများအား မဆောင်ရွက်နိုင်ခြင်း သို့မဟုတ် ဖြည့်ဆည်းရန် စိတ်ဆန္ဒမရှိပါက အစိုးရများအနေဖြင့် ပြန်လည်ကုစား၊ပေးလျော်ခြင်းနှင့် အခြား အကူအညီများပေးနိုင်ရန်အတွက် နိုင်ငံတော်အဆင့် စီမံကိန်းများ တည်ထောင်ပြီး ဆောင်ရွက်သင့်သည်။ အစိုးရသည် ပြန်လည်ကုစားရေးလုပ်ငန်းများအတွက် ထိရောက်သော ယန္တရားများကို ဖွဲ့စည်းပြီး  ပြည်တွင်းဥပဒေနှင့် နိုင်ငံတကာ ဥပဒေဆိုင်ရာ ဝတ္တရားများနှင့်အညီ ထိခိုက်နာကျဉ်မှုများအတွက် တာဝန်ရှိသည့် သူများအား ပြန်လည်ကုစား၊လျော်ကြေးပေးရေးအတွက် စီရင်ချက်များ ချမှတ်ကျင့်သုံးရမည်။ ပြည်တွင်းနှင့် နိုင်ငံတကာ ဥပဒေများနှင့် အညီ ကျူးလွန်ခံရသူများအား မူလအခြေအနေသို့ ရောက်အောင် ဆောင်ရွက်ပေးခြင်း၊ လျော်ကြေးပေးခြင်း၊ ပြန်လည်ထူထောင်ခြင်း၊ စိတ်ကျေနပ်အောင် ဆောင်ရွက်ခြင်းနှင့် နောက်တစ်ဖန် ထပ်မံမဖြစ်ပွားအောင် အာမခံခြင်း စသည်တို့ပါဝင်သော ထိရောက်မှုရှိပြီး ပြည့်စုံလုံလောက်သည့် ပြန်လည်ကုစားရေး လုပ်ငန်းများ ဖြည့်ဆည်းပေးရမည် ဖြစ်သည်။

ချိုးဖောက်မှုများနှင့် ပြန်လည်ကုစားမှုဆိုင်ရာ လုပ်ငန်းစဉ်ယန္တရားများနှင့် သက်ဆိုင်သည့် သတင်းအချက်အလက်များအား လက်လှမ်းမီရယူခြင်း

အစိုးရများသည် ဤအခြေခံမူများနှင့် လမ်းညွှန်ချက်များတွင် ရေးသားဖော်ပြပေးထားသည့် နိုင်ငံတကာလူ့အခွင့်အရေးဥပဒေနှင့် နိုင်ငံတကာ လူသားချင်းစာနာထောက်ထားမှုဆိုင်ရာ ဥပဒေများအား ဆိုးရွားစွာ ချိုးဖောက်ခံရသူများ၏ အခွင့်အရေးများနှင့် ကုစားမှုများနှင့် ကျူးလွန်ခံရသူများ ရရှိခံစားနိုင်သော ဥပဒေပိုင်းဆိုင်ရာ၊ ဆေးဘက်ဆိုင်ရာ၊ စိတ်ပိုင်းဆိုင်ရာ၊ လူမှုရေး၊ အုပ်ချုပ်ရေးနှင့် အခြားဝန်ဆောင်မှုများ အားလုံးကို  ပြည်သူလူထုနှင့် အထူးသဖြင့် ကျူးလွန်ခံရသူများကို အသိပေးရမည်။ ထို့အပြင် ကျူးလွန်ခံရသူများနှင့် သူတို့၏ ကိုယ်စားလှယ်များသည် နိုင်ငံတကာ လူ့အခွင့်အရေး ဥပဒေအား ဆိုးရွားစွာ ချိုးဖောက်ခြင်း၊ နိုင်ငံတကာ လူသားချင်းစာနာထောက်ထားမှု ဥပဒေအားဆိုးရွားစွာ ချိုးဖောက်ခြင်း၊ သားကောင် (ကျူးလွန်ခံရသူ) ဖြစ်စေခြင်းတို့၏ အကြောင်းတရားများနှင့် ဖြစ်ပွားစေသည့် အခြေအနေများနှင့် ပတ်သက်သည့် သတင်းအချက်အလက်များအား ရယူပိုင်ခွင့်ရှိပြီး ဤကဲ့သို့ ချိုးဖောက်မှုများနှင့် ပတ်သက်၍ အမှန်တရားအား လေ့လာပိုင်ခွင့် ရှိသည်။

ခွဲခြားဆက်ဆံမှု မရှိခြင်း

ဤအခြေခံမူများနှင့် လမ်းညွှန်ချက်များသည် နိုင်ငံတကာလူ့အခွင့်အရေးဥပဒေနှင့် နိုင်ငံတကာ လူသားချင်း စာနာမှု ဥပဒေများနှင့် ကိုက်ညီရမည် ဖြစ်ပြီး မည်သည့်အကြောင်းကြောင့်နှင့်မျှ ခွဲခြားမှု မပြုပဲ အဓိပ္ပာယ်ပြန်ဆိုပြီး အသုံးချရမည် ဖြစ်သည်။ 

အခွင့်အရေးများအား ရုပ်သိမ်းရန်ခွင့် မပြုခြင်း

ဤအခြေခံမူများနှင့် လမ်းညွှန်ချက်များ အားလုံးသည် ပြည်တွင်းနှင့် နိုင်ငံတကာဥပဒေအရ ပြဌာန်း ထားသည့် အခွင့်အရေးများ သို့မဟုတ် ဝတ္တရားများကို ကန့်သတ်ခြင်း (သို့) အခွင့်အရေး ရုပ်သိမ်းခြင်း (ဖယ်ထုတ်ခြင်း) မပြုရပါ။ လက်ရှိ အခြေခံမူများနှင့် လမ်းညွှန်ချက်များသည် နိုင်ငံတကာ လူ့အခွင့်အရေးဥပဒေနှင့် နိုင်ငံတကာလူသားချင်း စာနာမှုဥပဒေများ ချိုးဖောက်ကျူးလွန်ခံရသူများ၏ ကုစားမှုရပိုင်ခွင့်နှင့် ပြန်လည်ကုစား၊ ပေးလျော်မှု ရပိုင်ခွင့်များအား အကျိုးယုတ်လျှော့ ထိခိုက်နစ်နာစေခြင်း မပြုပါ (စွက်ဖက်ခြင်း၊ ငြင်းပယ်ခြင်း မပြုပါ)။ ဤအခြေခံမူများနှင့် လမ်းညွှန်ချက်များသည် နိုင်ငံတကာဥပဒေ၏ အထူးစည်းမျဉ်းများအား ထိခိုက်မှု မရှိကြောင်း ပို၍ နားလည်ထားရပါမည်။

တစ်ပါးသူများ၏ အခွင့်အရေးများ

ဤစာတမ်းပါ မည်သည့်အချက်ကိုမျှ နိုင်ငံတကာ သို့မဟုတ် ပြည်တွင်းဥပဒေများက ကာကွယ်ပေးထားသည့် တပါးသူများ၏ အခွင့်အရေးများအား ငြင်းပယ်ရန် အဓိပ္ပါယ်ကောက်ယူခွင့် မရှိပါ။ အထူးသဖြင့် စွပ်စွဲခံရသူတစ်ဦး၏ ရပိုင်ခွင့်အခွင့်အရေးဖြစ်သည့် သက်ဆိုင်ရာ မျှတသောတရားကျင့်ထုံး စံနှုန်းများအား ခံစားခွင့်ရှိပါသည်။