အသွင်ကူးပြောင်းရေးတရားမျှတမှုသည် ကျားမရေးရာ တရားမျှတမှုကို မည်သို့မြှင့်တင်နိုင်သနည်း။ (How Can Transitional Justice Promote Gender Justice?)

အသွင်ကူးပြောင်းရေး တရားမျှတမှု လုပ်ငန်းစဉ်များတွင် ကျယ်ပြန့်သော ကျား-မ ကွဲပြားမှု အကဲဆတ်သော ချဉ်းကပ်မှုများ အပါအဝင် လိုအပ်ချက်များကို နိုင်ငံတကာ စံနှုန်းများနှင့် ဥပဒေမူဘောင်များတွင် ထင်ဟပ်စေပါသည်။ လှုပ်ရှားမှုအတွက် ဘေဂျင်းမူဝါဒ (အရေးကြီးနယ်ပယ် E)၊ CEDAW အထွေထွေ အကြံပြုချက် အမှတ် ၃၀ နှင့် အမျိုးသမီးများ၊ ငြိမ်းချမ်းရေးနှင့် လုံခြုံရေးဆိုင်ရာ ကုလသမဂ္ဂ လုံခြုံရေးကောင်စီ၏ ဆုံးဖြတ်ချက် ကိုးခုသည် နိုင်ငံတကာ ငြိမ်းချမ်းရေးနှင့် လုံခြုံရေးကို ကျားမတန်းတူရေးနှင့် ချိတ်ဆက်ထားပြီး ကျား-မ ကွဲပြားမှုအကဲဆတ်မှုကို အလေးထားသော အသွင်ကူးပြောင်းရေး တရားမျှတမှု လုပ်ငန်းစဉ်သည်  တည်တံ့သောငြိမ်းချမ်းရေးကို တည်ဆောက်ရေးအတွက် အရးကြီးသောကိရိယာအဖြစ် ဖော်ပြထားသည်။ 

ဤသင်ခန်းစာတွင် အသွင်ကူးပြောင်းရေးဆိုင်ရာ တရားမျှတမှုဆိုင်ရာ ယန္တရားများတွင် ကျားမရေးရာ အမြင်များကို မည်သို့ထည့်သွင်းရမည်ကို ဆွေးနွေးပါမည်။

အမျိုးသမီးများ၊ ငြိမ်းချမ်းရေးနှင့် လုံခြုံရေးဆိုင်ရာကိစ္စတို့အတွက် လုံခြုံရေးကောင်စီ၏ ဆုံးဖြတ်ချက် ရှစ်ခုစလုံးက တရားမျှတမှုလုပ်ငန်းစဉ်၏ မရှိမဖြစ်လိုအပ်သော အစိတ်အပိုင်းတစ်ခုအဖြစ် ဖော်ပြထားသည်။

• ဆုံးဖြတ်ချက် ၁၃၂၅ (၂၀၀၀) က အမျိုးသမီးများနှင့် မိန်းကလေးငယ်များအပေါ် လိင်ပိုင်းဆိုင်ရာ အကြမ်းဖက်မှုနှင့် အခြားအကြမ်းဖက်မှုများ ကျူးလွန်မှုအတွက် တာဝန်ရှိသူများအား တရားစွဲဆိုရန် 
• ဆုံးဖြတ်ချက် ၁၈၂၀ (၂၀၀၈) ငြိမ်းချမ်းရေးလုပ်ငန်းစဉ် အစကတည်းက လိင်ပိုင်းဆိုင်ရာ အကြမ်းဖက်မှုများအတွက် တရားမျှတမှုရှိရေး ဖြေရှင်းဆောင်ရွက်ပေးရန်၊
• ဆုံးဖြတ်ချက် ၁၈၈၈ (၂၀၀၉) ပဋိပက္ခနှင့် ဆက်နွှယ်သော လိင်ပိုင်းဆိုင်ရာ အကြမ်းဖက်မှုများမှ ရှင်သန်လွတ်မြောက်သူများ တရားမျှတမှု ရရှိစေရေး သေချာရန်အတွက် ကျယ်ပြန့်သော ဥပဒေနှင့် တရားစီရင်ရေးဆိုင်ရာ ပြုပြင်ပြောင်းလဲမှုများကို ဆောင်ရွက်ရန်၊
• ဆုံးဖြတ်ချက် ၁၈၈၉ (၂၀၀၉) တရားမျှတမှုကို လက်လှမ်းမှီ ရရှိရေးနှင့်စပ်လျဉ်းသည့် စိုးရိမ်မှုများ အပါအဝင် အမျိုးသမီးများနှင့်မိန်းကလေးများ၏ စိုးရိမ်မှုများကိုဖြေရှင်းရန်အတွက် ခိုင်မာသောမဟာဗျူဟာများကို ရေးဆွဲရန်။
• ဆုံးဖြတ်ချက် ၁၉၆၀ (၂၀၁၀) အရပ်သားများအပေါ်ကျူးလွန်ခဲ့သော ပြစ်မှုများအတွက် အပြစ်ပေးခံရခြင်းမှ ကင်းလွတ်ခွင့်ရနေသည့် ဓလေ့များကို အဆုံးသတ်ရန် တရားရုံးများနှင့် အမှန်တရားကော်မရှင်များအပါအဝင် တရားမျှတမှုနှင့် ပြန်လည်သင့်မြတ်ရေး ယန္တရားများကို အပြည့်အဝ အသုံးချပါ။
• ဆုံးဖြတ်ချက် ၂၁၀၆ (၂၀၁၀) အသွင်ကူးပြောင်းရေးဆိုင်ရာ တရားမျှတမှု အစီအစဉ်များသည် ကျယ်ပြန့်ပြီး တရားစီရင်ရေးနှင့် တရားစီရင်ရေးမဟုတ်သော အစီအမံများ အပြည့်အ၀ ပါဝင်ကြောင်း သေချာပါစေ။
• ဆုံးဖြတ်ချက် ၂၁၂၂ (၂၀၁၃) ပဋိပက္ခနှင့် ပဋိပက္ခလွန်ကာလ အခြေအနေများတွင် တရားမျှတမှုကို လက်လှမ်းမှီ ရရှိရေးအတွက် အမျိုးသမီးများကြုံတွေ့နေရသည့် အတားအဆီးများကို ဖြေရှင်းရန် 
• ဆုံးဖြတ်ချက် ၂၂၄၂ (၂၀၁၅) လိင်နှင့် ကျားမကွဲပြားမှုအခြေပြု အကြမ်းဖက်မှု ကျူးလွန်သူများအား ဆောလျင်စွာ စုံစမ်းစစ်ဆေးခြင်း၊ တရားစွဲဆိုခြင်းနှင့် အပြစ်ပေးခြင်း ဆောင်ရွက်ရန်

ဆုံးဖြတ်ချက် ၂၄၆၇ (၂၀၁၉) ဆုံးဖြတ်ချက်ချမှတ်သည့် ကဏ္ဍအပါအဝင် အသွင်ကူးပြောင်းရေး တရားမျှတမှု လုပ်ငန်းစဉ် အဆင့်များအားလုံးတွင် လိင်နှင့် ကျား-မကွဲပြားမှု အခြေပြု အကြမ်းဖက်မှုမှ ရှင်သန်လွတ်မြောက်လာသူများအနေဖြင့် အပြည့်အဝနှင့် အဓိပ္ပါယ်ရှိသော ပူးပေါင်းပါဝင်ခွင့် အခွင့်အလမ်းကို သေချာစေပါ။ အမျိုးသမီးများ၏ ဦးဆောင်မှုနှင့် ပူးပေါင်းပါဝင်မှုကို အလေးထားခြင်းက အသွင်ကူးပြောင်းရေးကာလ တရားမျှတမှု ရလဒ်များသည် ကျူးလွန်ခံရသူများ မျှော်လင့်ထားသည့်အတိုင်း ထိရောက်သော ကုစားမှုကို ရရှိလာမည်ဖြစ်ပြီး အရေးကြီးသော ဆက်စပ်အကြောင်းအရာများကိုလည်း ဆောင်ရွက်ပေးမည်ဖြစ်သည်။