ပြန်လည်ကုစားမှုများသည် ပြင်းထန်ဆိုးရွားသော လူ့အခွင့်အရေးချိုးဖောက်မှုတစ်ခု သို့မဟုတ် တစ်ခုထက်ပိုသော လူ့အခွင့်အရေးချိုးဖောက်ကျူးလွန်မှုများကို ကြုံတွေ့ခံစားခဲ့ရသည့် လူတစ်ဦးချင်းနှင့် လူ့အစုအဖွဲ့များ၏ ထိခိုက်နစ်နာခဲ့မှုများနှင့် ဆင်းရဲဒုက္ခများကို ကုစားဆောင်ရွက်ပေးခြင်းဖြင့် ကျူးလွန်ခံရသူများ၏ အခွင့်အရေးများအား နိုင်ငံတော်က တရားဝင် အသိအမှတ်ပြုပေးသည်။ ပြန်လည်ကုစားမှု အစီအစဉ်၏ ရည်ရွယ်ချက်များတွင် အောက်ပါတို့ပါဝင်သည်။
- မူလအခြေအနေသို့ ရောက်အောင်ဆောင်ရွက်ခြင်း၊ လျော်ကြေးငွေပေးခြင်းနှင့် ပြန်လည် ထူထောင်ပေးခြင်းတို့နှင့် သက်ဆိုင်သည့် အခွင့်အရေးများအား ဖြည့်ဆည်း ဆောင်ရွက်ပေးရန်၊
- နိုင်ငံတော်အပေါ်တွင်လည်းကောင်း၊ လူ့အခွင့်အရေးနှင့် ပတ်သက်၍ နိုင်ငံတော်၏ အာမခံချက်ပေးနိုင်စွမ်းအပေါ်တွင်လည်းကောင်း ယုံကြည်မှု တည်ဆောက်ရန်နှင့်
- ရေရှည်တည်တံ့သည့် ငြိမ်းချမ်းရေးအတွက် အထောက်အကူပြုရန်၊
ပြန်လည်ကုစားမှုများ၏ အရေးကြီးပုံ
နိုင်ငံတကာတရားဥပဒေနှင့် အချို့သော ပြည်တွင်းဥပဒေများသည် လူ့အခွင့်အရေးချိုးဖောက် ကျူးလွန်ခံရသူများ၏ ကုစားမှု ရပိုင်ခွင့်အခွင့်အရေးကို အသိအမှတ်ပြုထားသည်။ ကျူးလွန်ခံရသူများ၏ လိုအပ်ချက်များအား ဆောင်ရွက်ပေးရန် နိုင်ငံတော်က ဦးစားသတ်မှတ်သည့်အခါတွင် ကျူးလွန်ခံရသူများကို ကုစားမှုများပေးရန်၊ လူ့အခွင့်အရေးကို ကာကွယ်မြှင့်တင် ခိုင်မာအောင် ဆောင်ရွက်ရန်နှင့် အကြမ်းဖက်မှုအား ရှုံ့ချရန်တို့အတွက် နိုင်ငံတော်၏ သံန္နိဌာန်ကို ပြသရာရောက်ပြီး နိုင်ငံတော်အပေါ် ကျူးလွန်ခံရသူများ၏ ယုံကြည်မှုကိုလည်း တည်ဆောက်ပေးပါသည်။ ကျူးလွန်ခံရသူများ၏ အခြေအနေနှင့် တိုင်းပြည်အတွက် သူတို့၏ စွန့်လွတ်ဆောင်ရွက်ခဲ့မှုများအား ပိုမိုနားလည်လာစေရန် မြှင့်တင်ပေးခြင်းကြောင့် ပြန်လည်ကုစားခြင်းသည် လူမှုစည်းလုံးညီညွတ်မှု အားကောင်းခိုင်မာလာအောင် ဆောင်ရွက်ပေးပါသည်။ ထိုအရာများ အားလုံးသည် ရေရှည်တည်ငြိမ်ရေးအတွက် အထောက်အကူပြုပါသည်။
အများအားဖြင့် လူ့အခွင့်ရေးချိုးဖောက်မှု အများအပြား ကျယ်ကျယ်ပြန့်ပြန့်ဖြစ်ပွားခဲ့ပြီး ကျူးလွန်ခံရသူ အများအပြားရှိသည့် ရေရှည်ပဋိပက္ခ သို့မဟုတ် ဖိနှိပ်ချုပ်ချယ်သော အစိုးရအောက် ဒုက္ခဆင်းရဲများ ကျရောက်ခံစားခဲ့ရသောနိုင်ငံများတွင် ပြန်လည်ကုစားမှုများ အစီအစဉ်များကို ဆောင်ရွက်ပါသည်။ အများအားဖြင့် ပြည်တွင်းတရား စီရင်ရေးစနစ်သည် အရေအတွက်များပြားသည့် ချိုးဖောက်မှုများအား ဖြေရှင်းနိုင်စွမ်း မရှိကြသဖြင့် နိုင်ငံတော်အနေဖြင့် ကျူးလွန်ခံရသူများအား စောင့်ရှောက်ရန် သို့မဟုတ် အသိအမှတ်ပြုရန်အတွက် အခြား နည်းလမ်းများအား ရှာဖွေကြရသည်။ အတိတ်ကာလမှ ပဋိပက္ခ၏ ဆိုးကျိုးများအား ဖြေရှင်းဆောင်ရွက်သည့် အခြားချဉ်းကပ်မှုများနှင့်တွဲဖက်၍ ပြန်လည်ကုစားမှုများကို အကောင်အထည်ဖော်ရသည်။ ဥပမာအားဖြင့်၊ အကယ်၍ နိုင်ငံတော်မှ နိုင်ငံသားတို့၏ လူ့အခွင့်အရေးအား လေးစားမှုကို အာမခံနိုင်ရန်အတွက် အဖွဲ့အစည်းပိုင်းဆိုင်ရာ ပြုပြင်ပြောင်းလဲမှု မရှိလျှင် ချိုးဖောက်မှုများ လွယ်ကူစွာ ထပ်မံဖြစ်ပွားနိုင်ပြီး ပြန်လည်ကုစားမှု အစီအစဉ်များသည်လည်း သဲထဲရေသွန်ဖြစ်လာပါလိမ့်မည်။ ပြန်လည်ကုစားမှု အစီအစဉ်များ ဆောင်ရွက်နေသော်လည်း သံသယရှိသူများအား တာဝန်ခံစေရန် အစီအစဉ်များမရှိလျှင် ကျူးလွန်ခံသူများ၏စိတ်တွင် ပြန်လည်ကုစားခြင်း အစီအစဉ်များသည် သူတို့၏ ရာဇဝတ်မှုဆိုင်ရာ တရားမျှတမှုအခွင့်အရေးကို အစားထိုးရန်အတွက် ရည်ရွယ်ဆောင်ရွက်နေသည်ဟု ထင်မြင်ယူဆနိုင်ပါသည်။ ပြန်လည်ကုစားမှုများသည် ရာဇဝတ်မှုဆိုင်ရာ တရားမျှတမှုအတွက် အစားထိုးစရာမဟုတ်ဘဲ မတရားဖိနှိပ်မှုများ၏ အကျိုးသက်ရောက်မှုကို အသိအမှတ်ပြုရန်နှင့် ဖြေရှင်းဆောင်ရွက်ပေးရန်အတွက် ကျယ်ပြန့်သည့် မဟာဗျူဟာ၏ အစိတ်အပိုင်းတစ်ခုသာ ဖြစ်သည်။
လူမှုရေးအကူအညီပေးရေး အစီအစဉ်များနှင့် စစ်မှုထမ်းဟောင်းများအား ထောက်ပံ့သည့် အစီအစဉ်များသည် ပြန်လည်ကုစားမှုများနှင့် မတူပါ။ လူမှုအကူအညီပေးရေး အစီအစဉ်များသည် နိုင်ငံသားအားလုံး၏ အခွင့်အရေးတစ်ခုဖြစ်ပြီး အထူးသဖြင့် မသန်စွမ်းများ သို့မဟုတ် သက်ကြီးရွယ်အိုများကဲ့သို့သော သီးသန့်စံသတ်မှတ်ချက်များနှင့်အညီ ဖြည့်ဆည်းထောက်ပံ့ခြင်း ဖြစ်သည်။ စစ်မှုထမ်းဟောင်းများအား ထောက်ပံ့သည့်အစီအစဉ်များသည် စစ်မှုထမ်းဟောင်းများ၏ တိုင်းပြည်အတွက် တာဝန်ထမ်းဆောင်ခဲ့မှုများအား ကျေးဇူးတင်အသိအမှတ်ပြုခြင်းနှင့် တိုက်ခိုက်ရေး သမားဟောင်းများအား အရပ်သားဘဝသို့ ပြန်လည်ပေါင်းစည်းရန် ရည်ရွယ်သည့် နည်းလမ်း ဖြစ်ပါသည်။ ထိုအရာများနှင့် မတူသည့်အချက်မှာ ပြန်လည်ကုစားမှုများသည် အများအားဖြင့် ချိုးဖောက်မှုများ၏ ထိခိုက်မှုများကြောင့် ကျူးလွန်ခံခဲ့ရသူများ ကြုံတွေ့ခံစားခဲ့ရသည့် ဒုက္ခဆင်းရဲများကို ကုစားဆောင်ရွက်ပေးခြင်း ဖြစ်သည်။
ပြန်လည်ကုစားမှု အစီအစဉ်တစ်ခုအား အကောင်အထည်ဖော်ရန်အတွက် လုပ်ငန်းစဉ်ယန္တရားများကို အသုံးပြုနိုင်ပါသည်။ အကျိုးခံစားခွင့် ရှိသူများ၏ စံသတ်မှတ်ချက်များအား ရေးဆွဲရန်၊ လိုအပ်သော အချက်အလက်များအား စုဆောင်းပြုစုရန်နှင့် အကျိုးခံစားခွင့်ရှိသူများအား ပြန်လည်ကုစားမှု ဆောင်ရွက်ပေးရန်တို့ ပါဝင်သည့် ပြန်လည်ကုစားရေးအစီအစဉ်တစ်ခုကို အကောင်အထည်ဖော် ဆောင်ရွက်ရန်အတွက် အထူးအဖွဲ့အစည်း တစ်ခုအား ဖွဲ့စည်းတည်ထောင်နိုင်ပါသည်။
ပြန်လည်ကုစားခြင်းအား အကောင်အထည်ဖော်မည့် အဖွဲ့အစည်းတစ်ခုတည်းရှိခြင်းသည် အကျိုးများစွာ ရှိပါသည်။ ထိုအဖွဲ့အစည်းကို ဖွဲ့စည်းခြင်းဖြင့်
- ကျူးလွန်ခံရသူများအတွက် နိုင်ငံတော်၏ သံန္နိဌာန်ကို ပြသသည်။
- ဆက်သွယ်ရမည့် အဖွဲ့အစည်းတစ်ခုတည်းရှိသောကြောင့် ပြန်လည်ကုစားခြင်းနှင့် ပတ်သက်သည့် သတင်းအချက်အလက်များအား ရယူရန် ကျူးလွန်ခံရသူများအတွက် ပိုမိုလွယ်ကူစေသည့် အပြင်
- ပြန်လည်ကုစားမှုအတွက် ရည်းစူးသတ်မှတ်ထားသော အရင်းအမြစ်များအား တိုင်းတာရာတွင် ပိုမိုလွယ်ကူ ပါသည်။
ပြန်လည်ကုစားမှုများ ဆောင်ရွက်ပေးရန်အတွက် အဖွဲ့အစည်းသစ်တစ်ခု တည်ထောင်ခြင်း၏ အခက်အခဲတစ်ခုမှာ ပစ္စည်းဥစ္စာအရင်းအမြစ်များစွာ လိုအပ်ခြင်းပင်ဖြစ်သည်။
ပြန်လည်ကုစားခြင်းများသည် လူမှုအကူအညီနှင့် မတူသော်လည်း အချို့နိုင်ငံများ အနေဖြင့် ပြန်လည်ကုစားမှုများကို လူမှုအကူအညီပေးရေး မဟာဗျူဟာတစ်ခုထဲသို့ ထည့်သွင်း ဆောင်ရွက်နိုင်ပါသည်။ ဥပမာအားဖြင့်၊ ချီလီနိုင်ငံ၏ ပြန်လည်ကုစားမှုများ အစီအစဉ်တွင် ကျူးလွန်ခံရသူများ၏ ထိခိုက်လွယ်မှုကို ဂရုပြုသည့် ကျန်းမာရေးစောင့်ရှောက်မှုစနစ်နှင့် ကျူးလွန်ခံရသူများ သို့မဟုတ် သူတို့၏ ကလေးများအတွက် တက္ကသိုလ်ပညာသင်စရိတ် ထောက်ပံ့ပေးခြင်းတို့အား ထည့်သွင်းထားသည်။ ဤချဉ်းကပ်မှုနည်းလမ်းကို အသုံးပြုသည့်အခါတွင် နိုင်ငံရေးအကြမ်းဖက်မှုကြောင့် ထိခိုက်နစ်နာခဲ့မှုများအတွက် ထောက်ပံ့ကူညီခြင်းနှင့် အခြားအကြောင်းရင်းများကြောင့် နစ်နာခဲ့မှုများအား ထောက်ပံ့ကူညီခြင်း တို့ကို ခွဲခြားရန် အရေးကြီးသည်။ ဤသို့ခွဲခြားထားပါမှ ကျူးလွန်ခံရသူများအတွက် ပြန်လည်ကုစားမှုများ ဆောင်ရွက်ပေးရန် နိုင်ငံတော်၏ ကြိုးပမ်းချက်များအား ပြသနိုင်မည်ဖြစ်ပြီး ကျူးလွန်ခံရသူများ၏ စိတ်ထဲတွင်လည်း သူတို့အား အသိအမှတ်ပြုသည်ဟု ခံစားမိစေရန် အကူအညီ ဖြစ်စေပါလိမ့်မည်။
နိုင်ငံတကာ လူ့အခွင့်အရေးဥပဒေအား ပြင်းထန်စွာ ချိုးဖောက်ခံရသူများအတွက် ကုစားမှုဆိုင်ရာ အခွင့်အရေးကို နိုင်ငံတကာ လူ့အခွင့်အရေးဥပဒေ၏ စာချုပ်စာတမ်းများတွင် တွေ့ရပါသည်။
- အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာလူ့အခွင့်အရေး ကြေညာစာတမ်း (အပိုဒ် ၈)၊
- နိုင်ငံသားနှင့်နိုင်ငံရေးအခွင့်အရေးဆိုင်ရာ အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ သဘောတူစာချုပ် (အပိုဒ် ၂)၊
- လူမျိုးအသားအရောင်ကွဲပြားမှုအပေါ် ပုံစံမျိုးစုံဖြင့် ခွဲခြားဆက်ဆံမှုများပပျောက်ရေး သဘောတူစာချုပ် (အပိုဒ် ၆)၊
- နှိပ်စက်ညှဉ်းပန်းခြင်းနှင့် အခြားရက်စက်၍ လူမဆန်စွာ သို့မဟုတ် နိမ့်ကျစွာဆက်ဆံမှု သို့မဟုတ် အပြစ်ပေးမှုအား ဆန့်ကျင်ရေး သဘောတူစာချုပ် (အပိုဒ် ၁၄) နှင့်
- ကလေးသူငယ်အခွင့်အရေးများဆိုင်ရာ သဘောတူစာချုပ် (အပိုဒ် ၃၉)။
ဤအခွင့်အရေးနှင့်ပတ်သက်သည့် ပြဌာန်းချက်များအား နိုင်ငံတကာ လူသားချင်းစာနာမှုဥပဒေတွင်လည်း တွေ့ နိုင်ပါသည်။
- ၁၉၀၇ ခုနှစ်အောက်တိုဘာလ ၁၈ တွင် ရေးထိုးခဲ့သည့် ကုန်းမြေပေါ်တွင်ဖြစ်ပွားသော စစ်ပွဲများ၏ စစ်ဓလေ့ထုံးတမ်းများနှင့် ဥပဒေများအား လေးစားလိုက်နာရေး သဟိသ်သဘောတူစာချုပ် ( သဘောတူညီချက် အမှတ် ၄၊ အပိုဒ် ၃)၊
- ၁၉၄၉ ခုနှစ်သြဂုတ် ၁၂ ရက် တွင် ရေးထိုးခဲ့သည့် ဂျီနီဗာသဘောတူညီချက်များအား ထပ်မံဖြည့်စွက်သည့် စာချုပ် ( အပိုဒ် ၉၁)၊
- ၁၉၇၇ ခုနှစ်၊ ဇွန်လ ၈ ရက်တွင် လက်မှတ်ရေးထိုးခဲ့သည့် နိုင်ငံတကာ လက်နက်ကိုင်ပဋိပက္ခများတွင် ဒုက္ခသည်များအား အကာအကွယ်ပေးရေး သဘောတူစာချုပ် (ကျင့်ဝတ် ၁) နှင့်
- ရောမစာချုပ် (အပိုဒ် ၆၈ နှင့် ၇၅)
တာဝန်ယူမှု၊ တရားမျှတမှုနှင့် တရားဥပဒေ စိုးမိုးရေးတို့ကို ကျူးလွန်ခံသူများ၏ ရပိုင်ခွင့်ဖြစ်သည့် ကုစားမှုနှင့် ပြန်လည်ကုစားမှု အခွင့်အရေးများအား လေးစားဂုဏ်ပြုသောအားဖြင့် နိုင်ငံတကာ အသိုင်းအဝိုင်းက ထပ်လောင်းအတည်ပြုသည်။ အောက်တွင်ဖော်ပြထားသည့် အခြေခံမူများနှင့် လမ်းညွှန်ချက်များနှင့်အညီ ချိုးဖောက်ခံရသည့် ပုဂ္ဂိုလ်များကို ဦးတည်အခြေပြုသော အမြင်ရှုထောင့်ကို ကျင့်သုံးဆောင်ရွက်ခြင်းဖြင့် နိုင်ငံတကာအသိုက်အဝန်းက နိုင်ငံတကာဥပဒေချိုးဖောက်ကျူးလွန်ခံရသူများနှင့် သွေးစည်းညီညွတ်မှုသာမကာ လူသားချင်းစာနာထောက်ထားမှုပေါ်တွင် အခိုင်အမာရပ်တည်ကြသည်။